Poes in vensterbank: over het werk van Theo Kurpershoek

Zit mijn kat klapbekkend in de vensterbank terwijl zijn staart driftig heen en weer zwiept, dan kan dat maar één ding betekenen: mijn roodharige viervoeter heeft een heerlijk hapje in de tuin ontdekt.

Kort geleden was het weer eens raak, geen merel dit keer, maar een duif die vanaf de tuintafel met zijn kraalogen naar binnen keek. Het dier leek gedesoriënteerd en dus belde ik de Dierenambulance om advies. Die stuurden mij op onderzoek uit. Had de duif ringen om zijn poot? Zo ja, dan moest ik de vogel vangen en de codes noteren die op de ringen stonden.

De hotline van de Nederlandse duivensportvereniging kon de codes vertalen naar de naam van de eigenaar van het dier en of ik daar dan contact mee wilde opnemen. De duivenhouder woonde in het noorden van het land en leek niet erg onder de indruk van het feit dat zijn vogel nog niet was teruggekeerd op het hok.

Of ik geen duivenvoer bij de hand had? En of ik de duif niet naar een grote open plek wilde brengen dan zou hij zijn weg naar huis wel terug vinden. Een dankjewel voor de moeite kon er niet af.

Intussen zat de duif al zowat de hele dag door de ruit naar binnen te kijken, kon ik de tuindeur pas openen nadat ik eerst de kat had opgesloten en zaten mijn handen vol boze kattenkrabben. Brave burger die ik ben, heb ik de duif naar een park aan de rand van mijn woonplaats gebracht, daar vloog het beest gelukkig weg.

‘Poes in vensterbank’

Ook ‘poes’ van Theo Kurpershoek zit op de vensterbank te kijken, de oortjes gespitst. Maar wat haar aandacht trekt, is kennelijk niet interessant genoeg om naar buiten te gaan terwijl het raam toch uitnodigend open staat.
De lucht is wolkenloos en is geschilderd in witgrijs. Het raamkozijn heeft dezelfde tonaliteit maar vangt de schaduw van de kamer. Links en rechts wordt het interieur ingekaderd door gordijnen. Een fruitmand op tafel, de rugleuning van een stoel, een grote kamerplant, meer heeft Kurpershoek niet nodig om de omgeving te duiden.
Door de ramen is een tuin met bomen en bloeiende struiken of planten te zien. De rode en oranje-gele kleuren suggereren dat de voorstelling in de nazomer is geschilderd. Dezelfde oranje-gele tinten buiten komen subtiel terug in de kleuren van het fruit op tafel; het rood heeft een tegenhanger in de strepen in de gordijnen, in de punten van de bladeren van de kamerplant en zelfs de donkere vacht van poes heeft een enkele rode vlek.

Dicht bij huis: het werk van Theo Kurpershoek

Theo Kurpershoek (1914-1998) schilderde ‘Poes in vensterbank’ in 1990 in een poëtische, impressionistische trant met losse penseelstreken. Naast intieme huiselijke taferelen behoren portretten, stadsgezichten en landschappen tot zijn omvangrijke oeuvre. Voor de keuze van zijn onderwerpen bleef hij meestal dicht bij huis.

Theo Kurpershoek vond in het bijzonder inspiratie in het werk van de Franse impressionisten Pierre Bonnard en Edouard Vuillard, soms ook bij Edgar Degas en Vincent van Gogh. Ook deze schilders vonden hun onderwerpen in de naaste omgeving en werkten in een vrije schilderstijl van kleine kleurtoetsen naast en over elkaar.

‘De Realisten’

Samen met de schilder Nicolaas Wijnberg richtte Kurpershoek in 1947 ‘De Realisten’ op, een schildersgroep die zich beijverde voor het behoud van figuratie in de schilderkunst. Daarmee ging de groep in tegen de stroom van na-oorlogse abstracte en experimentele kunst. De werken van Kurpershoek, Wijnberg, Hans Bayens, Hermanus Berserik en anderen vonden in het toenmalige museale circuit weinig waardering.

Theo Kurpershoek was opgeleid aan de Grafische school in Amsterdam en volgde later avond- cursussen aan de Rijksacademie. Hij werkte als reclametekenaar en was ook jarenlang als docent verbonden aan de Rietveld Academie en aan de Rijksacademie.

Als graficus, typograaf en vormgever is hij onder meer bekend geworden om zijn ontwerpen voor boekomslagen voor de Amsterdamse literaire uitgeverij Querido en om vier series postzegels voor wat destijds de PTT heette. De serie ‘Kind’ uit 1953 zorgde binnen de wereld van de filatelie voor een klein relletje omdat Kurpershoek zijn eigen kinderen op die postzegels afbeeldde en niet, zoals gebruikelijk was, kinderen uit de koninklijke familie.

Vrij kunstenaar

Vanaf de jaren ’70 was Theo Kurpershoek in de gelegenheid zich als vrij kunstenaar te vestigen. Kenmerkend voor zijn manier van schilderen is een tamelijk dun verfgebruik waar de onderschildering vaak nog doorheen schemert.

Het geeft de werken een zekere luchtigheid of teerheid. In het geval van ‘Poes in vensterbank’ geeft die zichtbare onderschildering het houtwerk bijvoorbeeld iets kwetsbaars: het kozijn kan wel een verfje gebruiken. Ondertussen blijft het gissen waar poes zo aandachtig naar kijkt. Misschien is een tweevoetige huisgenoot in de tuin bezig. In ieder geval is het niet iets wat haar jagersinstinct tot actie aanspoort.

‘Poes in vensterbank’ Linksonder getekend en gedateerd ’70, tevens in dorso getekend.
Olieverf op doek, 67 x 53 cm. Kunst- en antiekveiling april 2017

Philomeen van ’t Hooft
Venduehuis der Notarissen Den Haag

Terug naar het nieuwsoverzicht