Onrustig, impulsief en romantisch: het werk van Charles Dankmeijer
door Soluso Support op 26 sep 2016, 15:32
Onrustig, impulsief en romantisch
Carel Bernardus Dankmeijer (‘Charles’) werd in 1861 geboren in Amsterdam. Na tekenlessen aan Felix Merites en studie aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen, studeerde hij aan de Rijksacademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam bij de schilders August Allebé en Barend Wijnveld.
Dankmeijer was een onrustige, impulsieve en romantische ziel die regelmatig van woonplaats wisselde. Zo woonde hij twee jaar in Laren waar hij raadgevingen ontving van de schilder Anton Mauve. Na diens dood in 1888 verhuisde Dankmeijer naar Amsterdam om een jaar later al weer naar Deventer te vertrekken.
Na veel omzwervingen kwam hij rond 1895 terecht in Renkum en in 1896 in de buurgemeente Oosterbeek. Hij werkte met de schilder Theophile de Bock en werd medeoprichter van de Veluwse kunstenaarsvereniging Pictura Veluvensis waar ook de schrijver Jan Kneppelhout (pseudoniem Klikspaan) aan verbonden was.
Kunstenaarskolonie
Oosterbeek was in de jaren 1840-1870 een bruisende kunstenaarskolonie. De Gelderse bos- en heidegezichten en de Rijnvallei trokken kunstenaars aan die buiten, ‘en plein air’, wilden schilderen. In de literatuur wordt Oosterbeek wel het Nederlandse Barbizon genoemd en de jaren 1840-1870 worden gezien als de incubatietijd voor de Nederlandse landschapsschilderkunst.
Johannes Bilders en Theophile de Bock waren de centrale figuren binnen de kunstenaarskolonie. Bilders onderwees ‘plein air’ schilderen en gaf les aan Gerard Bilders, zijn zoon, en aan Willem Roelofs, Paul Gabriël en de gebroeders Jacob, Matthijs en Willem Maris. Later verhuisden deze kunstenaars naar Den Haag waar ze bekend werden onder de naam ‘Haagse School’.
Imposante wolkenluchten
Dankmeijer schilderde stadsgezichten, een enkel stilleven of een figuurstuk maar zijn grote liefde lag bij landschappen, in het bijzonder bij wolkenpartijen. De lijnvoering is niet altijd sterk, soms zelfs weifelend maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd door het coloriet en de imposante wolkenluchten in een impressionistische stijl.
Charles Dankmeijer werd geobsedeerd door natuurverschijnselen. Hij leefde met de jaargetijden en het kleurgebruik verraadt in welk jaargetijde een werk is ontstaan. Rond 1900 verandert het coloriet: kleuren worden feller, intenser en gepassioneerd. Het afgebeelde stilleven is daar een goed voorbeeld van. Dankmeijer leidde een chaotisch leven: tijd en plaats vergat hij, zijn kleding zat altijd vol verfvlekken. Dankmeijer leefde voor de kunst. Bij gebrek aan geld betaalde hij zijn schuldeisers met schilderijen.
Een veranderend landschap: de Rhijnspoorlijn
De gemiddelde bewoner van de regio Arnhem had door figuren als Dankmeijer een vrijgevochten beeld van landschapsschilders. Die indruk staat haaks op het feit dat de meeste kunstenaars het romantische beeld van het platteland juist koesterden. De Oosterbeekse schilders waren allesbehalve modern of progressief.
De reden dat de Oosterbeekse school een kort leven beschoren was, ligt eerder in de opening van de Rhijnspoorlijn tussen Amsterdam en Arnhem in 1845. Toen de reistijd naar de Gelderse hoofdstad nauwelijks meer dan anderhalf uur duurde, werd de regio ontdekt door Amsterdamse bankiers, adellijke familie’s en oud-Indiëgangers. In rap tempo verloren de heuvels en bossen hun unieke karakter door de bouw van landgoederen en buitenhuizen en de aanleg van parken in de Engelse landschapsstijl.
Eén van die nieuwkomers was de Amsterdamse bankier Christiaan Pieter van Eeghen. Tesamen met de eerder genoemde, eveneens zeer bemiddelde Jan Kneppelhout was hij één van de belangrijkste mecenassen van de Oosterbeekse school. Maar de groeiende elite in de regio Arnhem was voor veel kunstenaars het signaal om te vertrekken.
Hun bron van inspiratie, het ongerepte landschap, verdween.
Ook Charels Dankmeijer vertrok naar Den Haag. In het artistieke en culturele klimaat van de Hofstad bestond meer waardering en begrip voor de plein air schilders en kon de Haagse School ontstaan. Toch zou Dankmeijer in 1923 berooid in Scheveningen overlijden. Door zijn impulsieve karakter ontbrak het hem aan maatschappelijk gewenste regelmaat en kreeg hij weinig opdrachten. Een triest einde voor deze bevlogen schilder en romanticus pur sang.
Philomeen van ’t Hooft
Venduehuis der Notarissen Den Haag
AFBEELDING
Charles Dankmeijer (1861-1923)
Stilleven met citroen, ui en paprika
Rechtsonder getekend.
Olieverf op doek, 49 x 64 cm.
Kunst- en antiekveiling oktober 2016.